(Baoquangngai.vn)- Trương Quang Trọng sinh năm 1906 tại làng Phú Nhơn, nay thuộc phường Trương Quang Trọng, TP. Quảng Ngãi. Ông là tấm gương sáng ngời, lẫm liệt về chí khí của một người cộng sản trung kiên.
| TIN LIÊN QUAN |
|---|
 |
| Chân dung Trương Quang Trọng |
Khoảng cuối năm 1919, Trương Quang Trọng từ Quảng Ngãi ra Huế học Ban Thành Chung ở École Primaire Supérieure (Trường Cao đẳng Tiểu học) thường gọi là Quốc Học Huế.
Vốn mang trong mình chí khí của một vùng quê giàu truyềnthống đấu tranh ái quốc, nơi đã từng nổ ra cuộc khởi nghĩa Cần vương đầu tiên trong cả nước (tháng 7.1885), chàng thanh niên trí thức Trương Quang Trọng đã nhanh chóng tiếp cận những tư tưởng mới của thời đại.
Xu hướng yêu nước tiến bộ mang những yếu tố tích cực của tư tưởng dân chủ tư sản bắt đầu thâm nhiễm từ các sĩ phu nho học thức thời, tiến bộ ngày càng lan rộng trong tầng lớp thanh niên, học sinh ở kinh đô.
Sự chuyển hướng từ ý thức hệ phong kiến “trung quân- ái quốc” sang hoài bão xây dựng một nước Việt Nam độc lập, dân chủ, phú cường là một cuộc trăn trở vươn mình của cả dân tộc, trong đó có thế hệ thanh niên tân học.
Việc Trương Quang Trọng cùng một số thanh niên học sinh đồng chí hướng tham gia thành lập Hội học sinh Ái hữu Trung Kỳ là một dấu mốc trên con đường dấn thân vào cuộc đấu tranh của người thanh niên miền quê sông Trà núi Ấn.
Hội Ái hữu học sinh Trung Kỳ là một tổ chức công khai của những thanh niên tiến bộ ở các tỉnh Trung Kỳ: Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi... với mục đích chia sẻ, giúp đỡ nhau trong việc học hành, thông tin, trao đổi thời cuộc, tiếp xúc với những trí thức yêu nước đang sống và làm việc ở Huế, Sài Gòn, Hà Nội; kết nối với các tổ chức thanh niên, sinh viên, học sinh trong cả nước, tham gia một số hoạt động đấu tranh trong điều kiện cho phép, tìm kiếm và nghiên cứu những tư liệu về những tư tưởng mới, tiến bộ.
Chặng đường đầu tiên tiếp xúc với tầng lớp sinh viên, học sinh và phong trào tranh đấu của giới trí thức tiến bộ ở kinh đô Huế đã mở ra một chân trời mới trên con đường tranh đấu, khai mở tiềm năng của người thanh niên giàu nhiệt huyết, đang nuôi chí dấn thân, vừa nối bước cha anh trong sự nghiệp đấu tranh ái quốc, vừa sẵn sàng khám phá những con đường mới, phù hợp với xu thế của thời đại.
Năm 1923, sau khi tốt nghiệp Ban Thành chung (Diplôme d Études Complémentaires), Trương Quang Trọng rời Huế ra Hà Nội, ông học ở Collège du Protectorat (Trường Thành chung Bảo hộ)hay còn gọi là Trường Bưởi, rồi thi đỗ vào Trường Y khoa Đông Dương (École de Médecine de l'Indochine) thuộc Viện Đại học Đông Dương (Université Indochinoise).
Lúc bấy giờ, tuy Huế vẫn là một trong 3 trung tâm chính trị hoạt động sôi nổi của toàn cõi Đông Dương, song Hà Nội mới chính là nơi quy tụ đông đảo nhất giới tinh hoa hoạt động chính trị trong cả nước. Tại thành phố này, vào những năm 1907- 1908, đã nổi lên Phong trào Đông kinh nghĩa thục, tuyên truyền cổ vũ những cải cách xã hội, nâng cao dân trí, khêu gợi lòng yêu nước, chống áp bức, cường quyền.
Những năm 1925- 1926, Hà Nội cùng với Huế, Sài Gòn, Hải Phòng và khắp cả nước liên tục nổ ra cuộc đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu và để tang Phan Chu Trinh - hai nhà chí sĩ được nhân dân cả nước kính trọng, tôn thờ. Các hoạt động sôi nổi trong thời gian này đã tác động mạnh mẽ vào con đường hoạt động chính trị của Trương Quang Trọng.
 |
| Thẻ nhận dạng (căn cước) của Trương Quang Trọng |
Chứng kiến phong trào đấu tranh sôi nổi của trí thức và nhân dân Hà Nội, người sinh viên Trương Quang Trọng vốn đã có những bước đi đầu tiên trên con đường lập chí ở Huế, đã nhanh chóng trở thành một thành viên tích cực của phong trào.
Nếu việc tham gia thành lập Hội Ái hữu học sinh Trung Kỳ là bước đầu tiên đưa Trương Quang Trọng đến với các hoạt động đấu tranh yêu nước, thì việc tham gia cuộc phong trào đòi ân xá cụ Phan Bội Châu và để tang cụ Phan Chu Trinh, rồi bị đuổi học là một bước dấn thân mới vào con đường thực hiện hoài bão, lý tưởng của một thanh niên yêu nước, giàu nhiệt huyết.
Với việc tham gia các phong trào này, Trương Quang Trọng đã tiếp xúc với những nhân vật nhiều trăn trở vì vận nước, đồng thời là những gương mặt tranh đấu trên chính trường như: Tôn Quang Phiệt, Đặng Thai Mai, Trần Huy Liệu, Nguyễn Khánh Toàn... Chính Tôn Quang Phiệt là người có ảnh hưởng lớn, tác động trực tiếp đến việc Trương Quang Trọng tham gia Đảng Tân Việt.
Tham gia Tân Việt, một đảng phái chính trị có tôn chỉ, mục đích rõ rệt, những người lãnh đạo là tầng lớp trí thức ưu tú của thời đại đã làm cho Trương Quang Trọng trưởng thành hơn về mặc chính trị, đồng thời chủ động trong hành động cách mạng. Từ đây, ông không chỉ là người hưởng ứng, mà còn là người tích cực, chủ động tham gia phong trào, tự giác thực hiện trách nhiệm cách mạng.
Sau khi trở thành đảng viên Tân Việt Cách mạng Đảng, Trương Quang Trọng rời Hà Nội, trở về Quảng Ngãi, nhanh chóng bắt liên lạc với Tỉnh bộ Tân Việt, đồng thời tiếp xúc với Nguyễn Thiệu- một người Quảng Ngãi vừa được sang Trung Quốc dự lớp huấn luyện do Nguyễn Ái Quốc tổ chức vào đầu năm 1927 và đang là đại diện của Tổng hội Thanh niên mở lớp huấn luyện xây dựng cơ sở tổ chức Thanh niên ở Quảng Ngãi.
Nguyễn Thiệu, Trương Quang Trọng và các nhân vật lãnh đạo Tân Việt Quảng Ngãi nhanh chóng thống nhất lập trường, ý chí và hành động đưa Tỉnh bộ Tân Việt Quảng Ngãi gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, giao Trương Quang Trọng giữ trọng trách Bí thư Tỉnh bộ.
Như vậy là, từ mùa hè năm 1927, Trương Quang Trọng cũng như các đồng chí của mình ở Quảng Ngãi đã tách khỏi Tân Việt cách mạng Đảng, trở thành một bộ phận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, một tổ chức do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập và rèn luyện, trong đó có sự tham gia của những nhân vật người Quảng Ngãi sau này đóng vai trò quan trọng trong lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam như Phạm Văn Đồng, Nguyễn Thiệu...
Nếu Tỉnh bộ Tân Việt là một tổ chức cách mạng có xu hướng thiên tả, nghiêng theo khuynh hướng cách mạng vô sản, thì Tỉnh hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã là một tổ chức cách mạng vô sản. Sự ra đời và hoạt động của Tỉnh hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên có ý nghĩa quan trọng đối với phong trào cách mạng Quảng Ngãi.
Lần đầu tiên trong lịch sử tỉnh nhà xuất hiện một tổ chức chính trị của giai cấp vô sản, đánh dấu bước phát triển mới của phong trào cách mạng tỉnh nhà, hòa chung phong trào cách mạng trong cả nước, cùng với cả nước tích cực chuẩn bị cho sự ra đời chính đảng của gai cấp vô sản.
Là một hội viên ưu tú, sau khi đảm nhận vai trò bí thư Tỉnh bộ Thanh niên Quảng Ngãi, Trương Quang Trọng được tổ chức đưa đi dự tập huấn ở Quảng Châu (Trung Quốc). Như vậy là, bên cạnh hoạt động tranh đấu, trực tiếp đối mặt với kẻ thù, Trương Quang Trọng tiếp tục được trang bị một cách hệ thống các quan điểm cách mạng vô sản, phương pháp đấu tranh, phương pháp động viên, tổ chức và lãnh đạo quần chúng, đặc biệt là ý thức về sự cần thiết phải thành lập một đảng cách mạng của giai cấp vô sản để lãnh đạo cách mạng đi đến thắng lợi.
Tháng 5.1929, ông được cử làm đại biểu của Tỉnh bộ Quảng Ngãi dự Đại hội toàn quốc của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở Hồng Kông. Cuối tháng 7.1929, ông tập hợp các đồng chí tích cực trong Tỉnh bộ Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại núi Xương Rồng (huyện Đức Phổ) thành lập tổ chức "Dự bị cộng sản". Sự kiện ra đời của tổ chức “Dự bị cộng sản” chính là một bước nhảy vọt trong tư tưởng của Trương Quang Trọng, đồng thời là một mốc son trong lịch sử Đảng bộ Quảng Ngãi.
Trong điều kiện của một tỉnh nhỏ, nằm xa các trung tâm chính trị- kinh tế quan trọng của cả nước, sáng kiến hình thành tổ chức “Dự bị cộng sản” của Trương Quang Trọng và các đồng chí là một sự sáng tạo rất đáng ghi nhận. Điều này chứng tỏ những người tham gia nhóm “Dự bị cộng sản” vừa thấy sự cấp thiết phải hình thành Đảng Cộng sản tại Việt Nam thay cho Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đang ở chặng cuối cùng của hành trình lịch sử, đồng thời cũng tỏ ra cẩn trọng trước những biểu hiện không thống nhất của các nhóm, các tổ chức cách mạng xuất hiện trong nước, ở cả 3 kỳ.
Trong lúc tình hình cách mạng chuyển biến mau lẹ thì cuối năm 1929, Trương Quang Trọng cùng 20 đồng chí bị Pháp bắt giam ở nhà lao Quảng Ngãi. Năm 1931, ông bị đưa đi đày ở ngục Kon Tum rồi hy sinh anh dũng trong cuộc đấu tranh lưu huyết, để lại tấm gương sáng ngời chí khí và hùng tâm của một người cộng sản.
Trong hồi ký nổi tiếng “Ngục Kon Tum” (xuất bản lần đầu năm 1938), nhà cách mạng kỳ cựu Lê Văn Hiến đã dành những dòng đầy xúc động, quý mến và thán phục sau đây để kể về Trương Quang Trọng:
 |
| Bằng tốt nghiệp ban Thành chung (năm 1923) của Trương Quang Trọng |
"Điều nên chú ý là số hiệu của Trọng là 303, mà số hiệu của Lung là 299. Khi Mu-léc hỏi 299 là cố kêu Lung ra để bắn, vì cho Lung là chủ trì cuộc phản đối, nhưng Trọng tự xông mình ra để chết thay cho bạn". Trọng bình thường là người ôn hoà, thuần hậu, không hay nói, nhiều người đã coi Trọng như "con cái nhà lành". Trọng đối với anh em hay có tính vị nể, nên trong công việc thường không được cương quyết lắm. Thế mà khi lâm sự, trước cái chết, Trọng giữ thái độ rất quả quyết, can đảm. "Trương Quang Trọng nguvên là sinh viên trường Cao đẳng Hà Nội, năm 1929 can án Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội bị án 9 năm tù. Tháng 7 năm 1931, Trọng bị đày qua Kon Tum, qua tháng chạp thì bị bắn".
Trương Quang Trọng ngã xuống nhưng tinh thần chiến đấu bất khuất của ông đã cổ cũ mạnh mẽ các bạn tù tiếp tục đứng lên hiên ngang trước mũi súng quân thù, và cuộc đấu tranh sinh tử quyết liệt ấy đã gây một tiếng vang khắp trong và ngoài nước.
Sự hy sinh của Trương Quang Trọng- người con ưu tú của miền đất núi Ấn- sông Trà, đã trở thành một trong những biểu tượng cao đẹp của lòng yêu nước thiết tha và tinh thần chiến đấu bất khuất của người chiến sỹ cách mạng vô sản.
Lê Hồng Khánh
