(Báo Quảng Ngãi)- Mộ bác sĩ Alexandre Yersin nằm trên một ngọn đồi nhỏ rợp bóng cây Canh-ki-na ở xã Suối Cát, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa. Quanh năm nhiều người lui tới thắp hương tưởng nhớ đến ông- người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho nền y học và cho đất nước Việt Nam.
Bác sĩ Yersin sinh ra ở Thụy Sỹ, mang quốc tịch Pháp, nhưng Việt Nam là nơi ông gắn bó cả cuộc đời mình. Bác sĩ Yersin là một tượng đài y học thầm lặng nghiên cứu và cống hiến. Và ông cũng là người đã tìm ra cao nguyên Đà Lạt thơ mộng.
Một nhân cách lớn
Trên Quốc lộ 1 dẫn về địa danh Suối Dầu thuộc xã Suối Cát, cách thành phố Nha Trang chừng 22km có một tấm biển chỉ đường đến nơi yên nghỉ của bác sĩ Yersin. Phần mộ bác sĩ Yersin nằm trên một ngọn đồi nhỏ trong khuôn viên trang trại Suối Dầu. Nơi đây là cơ sở trồng trọt, chăn nuôi phục vụ nghiên cứu, sản xuất của Viện Pasteur Nha Trang do bác sĩ Yersin tạo lập từ năm 1914 với sự hỗ trợ của các bác sĩ Emil Roux và Calmette.
Bác sĩ Yersin sinh ra ở Thụy Sỹ, mang quốc tịch Pháp, nhưng Việt Nam là nơi ông gắn bó cả cuộc đời mình. Bác sĩ Yersin là một tượng đài y học thầm lặng nghiên cứu và cống hiến. Và ông cũng là người đã tìm ra cao nguyên Đà Lạt thơ mộng.
Một nhân cách lớn
Trên Quốc lộ 1 dẫn về địa danh Suối Dầu thuộc xã Suối Cát, cách thành phố Nha Trang chừng 22km có một tấm biển chỉ đường đến nơi yên nghỉ của bác sĩ Yersin. Phần mộ bác sĩ Yersin nằm trên một ngọn đồi nhỏ trong khuôn viên trang trại Suối Dầu. Nơi đây là cơ sở trồng trọt, chăn nuôi phục vụ nghiên cứu, sản xuất của Viện Pasteur Nha Trang do bác sĩ Yersin tạo lập từ năm 1914 với sự hỗ trợ của các bác sĩ Emil Roux và Calmette.
 |
| Phần mộ bác sĩ Yersin nằm dưới tán Canh-ki-na xanh mát. |
Từ bên ngoài muốn vào viếng mộ bác sĩ Yersin, du khách có thể liên hệ với nhân viên của trang trại để được hướng dẫn. Qua cánh cổng là một đoạn đường dốc lát bằng đá dẫn lên sườn đồi khoảng 300m là nơi an nghỉ của Yersin. Khu mộ rợp bóng cây xanh mát, không gian tĩnh lặng, cảnh trí đơn sơ, giản dị như tính cách của người nằm dưới mộ.
Trên mặt ngôi mộ đắp xi măng, chỉ có họ tên và năm sinh, năm mất của ông (Alexandre Yersin, 1863-1943). Tại đây còn có một bia đá ghi nhớ công lao đối với nhân loại của nhà bác học này. Trên tấm bia khắc tiếng Việt và tiếng Pháp, tóm tắt tiểu sử và những đóng góp lớn lao cho khoa học của Alexandre Yersin. Cuối bia có dòng tôn vinh: “Ân nhân và nhà nhân đạo được nhân dân Việt Nam tôn kính”. Cách đó không xa về hướng tây là trang thờ có di ảnh của ông theo phong tục thờ cúng của người Việt. Điều làm du khách thập phương thêm ấm lòng là ngay trên mảnh đất Suối Cát có một ngôi trường mang tên A. Yersin.
Khám phá ra Đà Lạt
Bác sĩ Yersin là người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho Việt Nam với những công tích lớn như khám phá cao nguyên Lâm Viên (1893); thành lập Trường Y Đông Dương (1902)- tiền thân của Đại học Y Hà Nội và Viện Pasteur Nha Trang (1914); tìm ra trực khuẩn gây bệnh dịch hạch (yersinia pestis) và ông cũng là người đem cây cà-phê, ca cao vào Việt Nam…
Bảo tàng Alexandre Yersin đặt trên tầng hai ngôi nhà nằm bên trái cổng chính vào Viện Pasteur ở số 10 đường Trần Phú, TP. Nha Trang. Trong căn phòng rộng 100m2 còn lưu giữ khoảng 1.200 quyển sách cùng hơn 50 đồ vật thân thiết nhất của bác sĩ Yersin trong suốt hành trình hơn nửa thế kỷ cống hiến cho sự nghiệp nghiên cứu, phát triển nền y học thế giới và gắn bó với Việt Nam. Những cuốn nhật ký của vị bác sĩ tài hoa ấy làm cho du khách xúc động và tự hào về ông.
Đặc biệt, trong nhật ký ông kể lại những tháng ngày khám phá ra cao nguyên Lâm Viên trong điều kiện thời đó đường sá chưa có. Lúc ấy chưa đầy 30 tuổi nhưng ông đã đi xuyên qua nhiều cánh rừng để tìm ra nơi trở thành thành phố thông reo Đà Lạt thơ mộng hôm nay.
Đặt bước chân đầu tiên vào bờ biển Nha Trang vào ngày 29.7.1891, thì hai năm sau vào ngày 21.6.1893 ông khám phá ra Đà Lạt. Để rồi Đà Lạt mãi mãi ghi tên ông vào trang sử hình thành và phát triển của mình. Hiện Đà Lạt có đường Yersin, Trường Đại học Yersin. Thành phố Đà Lạt còn có công viên mang tên Yersin, có tượng bán thân của ông nhìn ra bờ hồ Xuân Hương đẹp và thanh thoát. Đó là niềm tri ân sâu sắc của người Đà Lạt dành cho ông, một nhà thám hiểm tài ba đã không ngại gian khổ, tìm ra những vùng đất mới lạ. Vì nhận thấy vùng đất này khí hậu trong lành và phong cảnh xinh đẹp, bác sĩ Yersin đề nghị Toàn quyền Paul Doumer nên lập một thành phố tại đây để làm nơi nghỉ mát và dưỡng bệnh.
Đề án đó được chấp nhận. Sau khi phái hai đoàn thám hiểm vào năm 1897 và 1898 lên quan sát tại chỗ, Toàn quyền Pháp cho khởi công xây dựng Sở Khí tượng; nơi thí nghiệm trồng trọt và mở một con đường chạy dài từ miền duyên hải Trung Kỳ lên tận miền sơn cước. Thành phố Đà Lạt khai sinh từ đấy.
Bài, ảnh: LÊ ĐỨC
